TikTok: Η εφαρμογή που προκαλεί ανησυχία σε γονείς, εκπαιδευτικούς και όχι μόνο

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του περιοδικού Forbes, το TikTok βρίσκεται στην πρώτη θέση των 10 πιο δημοφιλών εφαρμογών του 2020. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, αφού μόνο κατά το έτος 2000 έγιναν 850 εκατομμύρια λήψεις, ενώ ο συνολικός αριθμός λήψεων, από την δημιουργία της εφαρμογής ξεπερνά τα 2.5 δισεκατομμύρια παγκοσμίως.

Τι είναι το TikTok;

Το TikTok δημιουργήθηκε το 2014 και κυκλοφόρησε αρχικά ως εφαρμογή για συγχρονισμό εικόνας και ήχου με τα χείλη, με την ονομασία Musical.ly. Στην εν λόγω εφαρμογή μπορούσε κάποιος να δημιουργήσει μικρού μήκους βίντεο στο κινητό του και να τα μοιραστεί με την υπόλοιπη κοινότητα. Το 2018, εξαγοράστηκε από μια εταιρεία που εδρεύει στο Πεκίνο και συγχωνεύτηκε στην κινεζική εφαρμογή TikTok.

Στα πρώτα στάδια της κυκλοφορίας της, η εφαρμογή αυτή απευθυνόταν στη γενεά Ζ (Generation Z), δηλαδή σε άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ των ετών 1997 και 2012. Πολύ σύντομα όμως, γνώρισε εισροή νέων χρηστών από διάφορες ηλικιακές ομάδες, εξαιτίας κυρίως και των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν παγκοσμίως, για αναχαίτηση της πανδημίας COVID-19.

Είναι παρόμοια με τις λιγότερο δημοφιλείς εφαρμογές Dubsmash και Vine. Για τη δημιουργία των διαφόρων βίντεο, χρησιμοποιούνται στοιχεία που έχουν αποθηκευτεί διαδικτυακά από τους χρήστες, στη λίστα αγαπημένων. Στην ουσία, είναι μια διαδραστική πλατφόρμα, στην οποία μπορεί κάποιος να βρει βίντεο με κάθε είδους περιεχόμενο, από αστεία έως άκρως σοβαρά και επικίνδυνα περιστατικά.

Πώς λειτουργεί;

Για να μπορέσει κάποιος να χρησιμοποιήσει την εφαρμογή θα πρέπει να κάνει εγγραφή χρησιμοποιώντας μία από τις ακόλουθες επιλογές: αριθμό τηλεφώνου, διεύθυνση email ή λογαριασμό σε μία από τις γνωστές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως Facebook, Ιnstagram, Google ή Twitter. Μόλις ολοκληρωθεί η εγγραφή, ο χρήστης μπορεί να αναζητήσει άλλα άτομα που χρησιμοποιούν την εφαρμογή, μέσω των επαφών στο κινητό του τηλέφωνο ή των ακολούθων του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης μπορεί να αναζητήσει και οποιονδήποτε δημοφιλή δημιουργό βίντεο, διάφορες κατηγορίες βίντεο και hashtags (hashtag θεωρείται το #tiktok) για να παρακολουθήσει.

Η εφαρμογή έχει μια πολύ μεγάλη βιβλιοθήκη με μουσικά αποσπάσματα, από όπου οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν κάποιο κομμάτι για να κάνουν συγχρονισμό των χειλιών (lip-sync), το γνωστό καραόκε. Διαθέτει μεταξύ άλλων, επιλογές για μαγνητοσκόπηση σε γρήγορη ή αργή κίνηση, αναπαραγωγή του τραγουδιού προς τα πίσω, αλλά και ενσωμάτωση φίλτρων και εφέ κατά τη δημιουργία καινούριου βίντεο, ενώ δίνεται και η δυνατότητα σύνδεσης με άλλο χρήστη προκειμένου να  κάνουν ντουέτο κλπ.
Όπως συμβαίνει και στις περισσότερες άλλες εφαρμογές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι χρήστες μπορούν να ακολουθούν άλλους χρήστες και να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, σχολιάζοντας τα βίντεο τους και στέλνοντας emoji, κλπ..

Είναι το TikTok κατάλληλο για παιδιά;

Λόγω της έμφασης του TikTok στη δημοφιλή μουσική, πολλά βίντεο πιθανόν να περιλαμβάνουν υβριστικό ή σεξουαλικό περιεχόμενο, συνεπώς θα ήταν πιο συνετό τα παιδιά να χρησιμοποιούν την εφαρμογή με γονική επίβλεψη. Παρόλο που η ίδια η εφαρμογή, δεν επιτρέπει την αναζήτηση περιεχομένου, με τη χρήση λέξεων όπως "σεξ" ή "πορνό", η πιθανότητα να προβληθεί τέτοιο περιεχόμενο είναι πολύ μεγάλη, αφού πολύ συχνά στα βίντεο που αναρτώνται, παρουσιάζονται άτομα με αποκαλυπτικά ρούχα ή που χορεύουν με σεξουαλικά υπονοούμενα.

Πέραν των πιο πάνω,  και μόνο η φύση της εφαρμογής μπορεί να αποτελέσει πηγή κινδύνου για τους ανήλικους χρήστες, προκαλώντας τους άγχος να δημιουργήσουν περιεχόμενο, που θα εντυπωσιάσει και θα προκαλέσει το ενδιαφέρον και την αντίδραση των “φίλων” τους, ειδικά εάν δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς.

Τα TikToks ενδέχεται επίσης να διαθέτουν ιδιαίτερα προσωπικό ή ευαίσθητο περιεχόμενο. Τα βίντεο αυτά δεν μπορούν μόνο να γίνουν πολύ ενοχλητικά για τους θεατές που τα παρακολουθούν, αλλά τα σχόλια και οι αντιδράσεις σε κάποιες αναρτήσεις, ενδέχεται να ενθαρρύνουν και τον αυτοτραυματισμό. Σύμφωνα και με την Titania Jordan, διευθύνων σύμβουλο της εφαρμογής γονικού ελέγχου Bark, "Τα παιδιά που παραδέχονται την κατάθλιψη, συχνά αντιμετωπίζουν απορριπτικές και σαρκαστικές αντιδράσεις, μερικά ενθαρρύνονται ακόμη και δημόσια να επιχειρήσουν τον αυτοτραυματισμό τους."

Προβληματισμοί για την ιδιωτικότητα

Η συγκεκριμένη εφαρμογή έχει έρθει πολλές φορές αντιμέτωπη με κριτικές και σχόλια χρηστών, δικηγόρων που ασχολούνται με τα προσωπικά δεδομένα και την ασφάλεια, καθώς και κυβερνήσεων, σχετικά με τους κινδύνους που προκύπτουν από το περιεχόμενο της. Συγκεκριμένα, Γερουσιαστές των ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει την εφαρμογή απειλή για την εθνική ασφάλεια, ενώ το ναυτικό σώμα των ΗΠΑ καθώς και ο στρατός, έχουν απαγορεύσει τη χρήση της εφαρμογής TikTok, από ανθρώπους που υπηρετούν και εργάζονται σε αυτό τον τομέα.

Σχετικά με τους κινδύνους που προκύπτουν από τη χρήση της εφαρμογής, έχουν γίνει αναφορές από γονείς παιδιών, οι οποίοι ανακάλυψαν ότι μετά από αναζήτηση μερικών λεπτών, μέσα από hashtags, υπήρχε υλικό πορνογραφικού χαρακτήρα, στο οποίο, σε άλλη περίπτωση, θα μπορούσε πολύ εύκολα να έχει πρόσβαση το παιδί τους. Επίσης, πολλοί γονείς έχουν εκφράσει ανησυχίες για τα αρπακτικά του διαδικτύου που παραμονεύουν, έτσι ώστε να βρουν ευκαιρία και να επικοινωνήσουν με τα παιδιά τους για αλλότριους σκοπούς. Να σημειωθεί ότι, ακόμα κι αν κάποιος ορίσει ένα λογαριασμό ως ιδιωτικό, ενδέχεται αυτός να εξακολουθεί να εκτίθεται σε σεξουαλικό ή βίαιο περιεχόμενο, το οποίο δημοσιεύτηκε στη δημόσια ροή.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι πρόσφατα, έχει επιβληθεί στο TikTok, πρόστιμο ύψους $4,3 εκατομμυρίων, για τη συλλογή δεδομένων από παιδιά στις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων τους, των τοποθεσιών τους και των διευθύνσεων του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους.

Πώς μπορεί κάποιος να περιορίσει το περιεχόμενο που θα βλέπει το παιδί του;

Ο μόνος τρόπος περιορισμού του περιεχομένου ενός λογαριασμού, που μπορεί να παρακολουθεί τρίτο πρόσωπο, είναι να επιλέξετε στις ρυθμίσεις τον περιορισμό περιεχομένου (restricted mode). Επίσης, μπορείτε να ορίσετε από τις ρυθμίσεις, τον λογαριασμό σας ως ιδιωτικό (Private) και θα τεθούν περιορισμοί, ως προς το ποιοι επιτρέπεται να σχολιάζουν τις αναρτήσεις σας. Περισσότερες πληροφορίες και οδηγίες για εφαρμογή των πιο πάνω ρυθμίσεων, μπορείτε να βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα της εφαρμογής, στην ενότητα “Γονικός οδηγός TikTok”.

Καλό θα ήταν ακόμα, για τη δημιουργία λογαριασμού στο TikTok, που πρόκειται να έχει πρόσβαση κάποιο παιδί, να χρησιμοποιείται η ηλεκτρονική διεύθυνση ενήλικα ή να χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τη συσκευή ενήλικα. Με αυτό τον τρόπο, ο ενήλικας θα έχει την επίβλεψη και τον έλεγχο της χρήσης της εφαρμογής, από το παιδί του.

Με βάση τα πιο πάνω, είναι προφανές ότι το TikTok δεν είναι ασφαλές για τα παιδιά, ειδικά όταν δεν υπάρχει επιτήρηση από κάποιο ενήλικα. Προκύπτουν σοβαροί κίνδυνοι, που σχετίζονται με την έλλειψη ιδιωτικότητας και ασφάλειας για τους ανήλικους που το χρησιμοποιούν. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προστατεύσετε τα παιδιά σας είναι είτε να περιορίσετε ή να αποκλείσετε εντελώς τη χρήση της εφαρμογή αυτής.